Іва Андрыч: розьніца паміж вэрсіямі

'''Іва Андрыч''' ({{мова-bs|Ivo Andrić}}) ([[9 кастрычніка]] [[1892]] — [[13 сакавіка]] [[1975]]) — [[Югаславія|югаслаўскі]] паэт, празаік, эсэіст і дыплямат [[Босьнія і Герцагавіна|басьнійскага]] паходжаньня, ляўрэат [[Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскай прэміі]] ў галіне літаратуры [[1961]] году «за ўсю літаратурную творчасьць на тэму гісторыі аднаго народанароду» і за раман «[[Мост на Дрыне]]» як вяршыню гэтай творчасьці.

Іва Андрыч нарадзіўся [[9 кастрычніка]] [[1892]] году ў [[Долац]]ы блізу [[Траўнік]]а ў [[Босьнія|Босьніі]], якая ў той час знаходзілася пад уладай [[Аўстра-Вугоршчына|Аўстра-Вугоршчыны]], ў [[харваты|харвацкай]] каталіцкай сям’і рамесьніка. Калі Іву было два гады, бацька памёр. Маці празь нястачу вымушаная была аддаць Іва на выхаваньне сваякам у [[Вышэград]], што на рацэ [[Дрына|Дрыне]], дзе ён і скончыў базавую школу. Атрымаў строгае каталіцкае выхаваньне. У 1912 скончыў [[гімназія|Гімназію]] у [[Сараева|Сараеве]], пазьней вучыўся ва ўнівэрсытэтах у [[Загрэб]]е (філязофскі факультэт), цэнтральнай Эўропы<ref>Энциклопедия читателя/Под. ред. Ф. А. Еремеева. — Т.1. Екатеринбург, 1999—792 с ISBN 5-7525-0522-4</ref> ([[Вена|Вене]], [[Кракаў|Кракаве]] і [[Грац]]ы). Праз сваю палітычную дзейнасьць (удзел у сэпаратысцкім руху «Млода Босна») быў арыштаваны [[Аўстра-Вугоршчына|аўстрыйскімі]] ўладамі ў часе [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] і адбываў трохгадовае пакараньне ў [[Марыбар]]ы і [[Добай|Добаі]]. У турме чытаў [[Фёдар Дастаеўскі|Дастаеўскага]] ды [[Сёрэн Кьеркегор|Кьеркегора]]. Ад 1939 году і да красавіка 1941 году (напад Нямеччыны на Югаславію) быў прадстаўніком [[Югаславія|Югаславіі]] ў [[Бэрлін]]е. Дэпутат Саюзнай народнай скупшчыны ад Босьніі, старшыня саюзу пісьменьнікаў Югаславіі<ref>Большая энциклопедия: В 62 томах. Т.3. -М.: ТЕРРА, 2006. — 592 с ISBN 5-273-00432-2</ref>. Абараніў доктарскую дысэртацыю па філязофіі на тэму «Разьвіцьцё духоўнага жыцьця ў Босьніі пад турэцкім уплывам» ва унівэрсытэце Граца ў 1923 годзе. Стаў сябрам Сербскай Акадэміі Навук у 1926 годзе. На працягу [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ён жыве пад дамашнім арыштам у сваёй кватэры ў Бялградзе. У гэты час Андрыч не друкаваўся, але напісаў свае найлепшыя [[раман]]ы. Пасьля вайны Андрыч уступае ў кампартыю Югаславіі ды займае там высокае становішча. У 1959 годзе жэніцца з Міліцай Бабіч, якая працуе мастачкай-дэкаратаркай у Бялградзкім нацыянальным тэатры. Пасьля сьмерці жонкі ў 1968 годзе ўсё меней друкуецца. У выніку хваробы памірае [[13 сакавіка]] [[1975]] году ў Белградзе.

Матэрыял для сваёй творчасьці Іва Андрыч чэрпаў з [[гісторыя|гісторыі]], [[фальклёр]]у і [[культура|культуры]] сваёй роднай [[Босьнія і Герцагавіна|Босьніі]]. Пачаў пісаць [[харвацкая мова|па-харвацку]], але, як і многія іншыя харвацкія аўтары пасьля заснаваньня [[Каралеўства сэрбаў, харватаў і славенцаў]], перайшоў на [[экаўскі дыялект]], які лічыцца выключна [[сэрбская мова|сэрбскім]]. Аўтар кароткіх раманаў «Паненка» (1945), «Пракляты двор» (''Prokleta avlija'', 1954) ды «Омерпаша Аатас»(незакончаны, выд. 1976). Сусьветную вядомасьць прынеслі раманы «Траўніцкая кроніка» ды «Мост на Дрыне» (абодва 1945). Аўтар літаратурна-крытычных прац пра дзяячоў сербскай ды сусьветнай культуры (Пятра Негоша, В. Караджыча, Ф. Гоя ды інш.іншых). На беларускую мову творы Іва Андрыча перакладалі Вячаслаў Рагойша, [[Алесь Разанаў]], Л. Самасейка, [[Барыс Іванавіч Сачанка|Барыс Сачанка]], Галіна Тварановіч, Іван Чарота.