Мікалай Шумейка

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Шумейка (неадназначнасьць).

Мікалай Максімавіч Шумейка (нар. 22 верасьня 1942, Дуброўна, Віцебская вобласьць — † 15 чэрвеня 2016, Менск) — вучоны ў галіне тэарэтычнай фізыкі, пэдагог. Доктар фізыка-матэматычных навук (1984), прафэсар (1987). З 1993 па 2015 гг. — дырэктар навукова-дасьледчай установы «Нацыянальны навукова-навучальны цэнтар фізыкі часьціц і высокіх энэргій» Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту.

Мікалай Шумейка лац. Mikalaj Šumiejka
Дата нараджэньня	22 верасьня 1942 (82 гады)
Месца нараджэньня	Дуброўна, Віцебская вобласьць
Дата сьмерці	15 чэрвеня 2016
Месца сьмерці	Менск
Месца вучобы	Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт (1959—1964), Маскоўскі дзяржаўы ўнівэрсытэт (1965—1966),
Занятак	фізык
Навуковая сфэра	тэарэтычная фізыка, пэдагогіка
Месца працы	Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт, Нацыянальны навукова-навучальны цэнтар фізыкі часьцінак і высокіх энэргій
Вядомы як	мэтад разьліку радыяцыйных эфэктаў у фізыцы часьцінак і высокіх энэргій, які атрымаў назву «мэтаду Бардзіна-Шумейкі»
Навуковая ступень	доктар фізыка-матэматычных навук[d]
Узнагароды

Біяграфія

У 1959 годзе паступіў на філялягічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту. У 1960 годзе перавёўся на фізычны факультэт БДУ. У 1964 годзе накіраваны для працягу вучобы на фізычны факультэт МДУ, які скончыў з чырвоным дыплёмам у 1966 годзе. Пасьля гэтага паступіў у мэтавую асьпірантуру на катэдру тэорыі атамнага ядра МДУ. Служыў у Савецкім войску. У 1970 годзе скончыў асьпірантуру й пачаў працаваць асыстэнтам на катэдры тэарэтычнай фізыкі БДУ. У 1971 годзе абараніў у Аб'яднаным Інстытуце Ядравых Дасьледаваньняў (АІЯД) дысэртацыю на атрыманьне вучонай ступені кандыдата фізыка-матэматычных навук па тэме «Дасьледаваньне некаторых працэсаў са слабай і электрамагнітнай узаемадзейнасьцю». З 1971 году па 1974 год працаваў старшым выкладчыкам, у 1976 годзе абраны дацэнтам катэдры тэарэтычнай фізыкі. На гэтай пасадзе ён адпрацаваў да 1985 году зь невялікім перапынкам з 1976 па 1978 гады, калі ён быў старшым навуковым супрацоўнікам катэдры. У 1984 годзе Мікалай Шумейка абараніў доктарскую дысэртацыю на тэму «Радыёцыйныя эфэкты ў інклюзіўных лептан-адронных працэсах». З 1984 па 1985 гады Мікалай Шумейка — прафэсар катэдры тэарэтычнай фізыкі. У 1986 годзе Міалай Шумейка пераходзіць на працу ў «Інстытут ядзерных праблемаў» БДУ, дзе займае пасаду намесьніка дырэктара па навуковай працы. У 1993 годзе па яго ініцыятыве Пастановай Урада Рэспублікі Беларусь ствараецца «Нацыянальны навукова-навучальны цэнтар фізыкі часьцінак і высокіх энэргій» БДУ. З 1993 году працаў дырэктарам арганізаванага ім інстытуту. 1 кастрычніка 2015 году адбылося далучэньне да «Інстытуту ядзерных праблемаў» «Нацыянальнага навукова-навучальнага цэнтру фізыкі часьцінак і высокіх энэргій» БДУ.

У час работы на катэдры тэарэтычнай фізыкі Мікалай Шумейка чытаў курсы лекцыяў па электрадынаміцы, па квантавай мэханіцы, спэцыяльныя курсы для студэнтаў, якія спэцыялізуюцца на катэдры тэарэтычнай фізыкі. Адмысловыя курсы ён чытаў і пасьля сыходу на працу ў НДІ аж да 1999 гады. Пад яго кіраўніцтвам абаронена 12 кандыдацкіх дысэртацыяў. Ён быў кансультантам пры падрыхтоўцы 2 доктарскіх дысэртацыяў.

Прафэсар Мікалай Шумейка зьяўляўся чальцом экспэртнай рады Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі, агульнага сходу НАН Беларусі, рады па каардынацыі фундамэнтальных і прыкладных дасьледаваньняў, саветаў па абароне дысэртацыяў. Ён зьяўляўся чальцом вучонай рады АІЯД, намесьнікам старшыні каардынацыйнай рады па супрацоўніцтве з АІЯД, старшынёй сэкцыі міжведамаснай экспэртнай рады й навуковым кіраўніком падпраграмы Дзяржаўнай праграмы навуковых дасьледаваньняў «Канвэргенцыя», намесьнікам старшыні сэкцыі й сябрам навуковай рады «Беларускага рэспубліканскага фонду фундаментальных даследаваньняў» (БРФФД).

Творчасьць

Навуковыя працы па ядравай фізыцы, фізыцы элемэнтарных часьцінак і высокіх энэргій. Аўтар і суаўтар больш за 600 артыкулаў у навуковых выданьнях.

Сумесна з Дзьмітрыем Юр'евічам Бардзіным(ru) распрацаваны ўнівэрсальны каварыянтны мэтад разьліку радыяцыйных эфэктаў у калібраванай квантавай тэорыі поля, які атрымаў найменьне мэтаду «Бардзіна-Шумейкі» й шырока ўжываецца для ўліку радыяцыйных паправак у шэрагу працэсаў узаемадзейнасьці часьцінак. На падставе мэтаду «Бардзіна-Шумейкі», пры ўдзеле Тацяны Вікенцьеўна Кухта (Шышкіна) і Сяргея Іванавіча Цімошына распрацаваны мэтад уліку радыяцыйных эфэктаў у рэакцыях з палярызаванымі пачатковымі часьціцамі, з выкарыстаньнем якога вылічаны й прааналізаваны радыяцыйныя папраўкі ў працэсах лептан-нуклоннага і лептон-лептоннага ўзаемадзеяньняў. Сумесна з І. В. Акушэвічам, А. В. Сарокам, А. М. Ільічовым і інш. створаны альгарытмы й праграмы ўліку радыяцыйных эфэктаў, якія шырока прымяняюцца для аналізу экспэрымэнтальных даных у шэрагу міжнародных экспэрымэнтаў на паскаральніках вядучых лябараторый сьвету. Сумесна з калегамі з АІЯД і ЦЕРН ажыцьцёўлена распрацоўка і навуковае суправаджэньне вырабу ў прамысловасьці Беларусі шэрагу найважнейшых вузлоў калярымэтрычнай, мюоннай і магнітнай падсыстэм установак CMS і ATLAS на LHC (Вялікім гадронным калайдэры). Быў у ліку беларускіх дасьледчыкаў базона Гігса.

Узнагароды, прэміі

Ляўрэат прэміі Абʼяднанага інстытуту ядравых дасьледаваньняў (АІЯД) (1973; Расея) Узнагароджаны знакам «Выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь» (1997), Грамата Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь (2001), Указам Прэзыдэнта Расейскай Фэдэрацыі ўзнагароджаны «Ордэнам Дружбы» (2003; Расея) Ганаровай граматай Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь (19 сьнежня 2007)

Заслужаны работнік БДУ (2010) Мэдаль Францыска Скарыны (26 кастрычніка 2011 году) Ляўрэат прэміі НАН Беларусі імя акадэміка Фёдара Іванавіча Фёдарава (2011) Ляўрэат Міжнароднай прэміі «Scopus Award Belarus» (2013)

Бібліяграфія

Bardin D.Yu., Shumeiko N. M. On an exact calculation of the lowest-order electromagnetic correction to the point particle elastic scattering  (анг.) = Аб дакладным разьліку электрамагнітнай папраўкі самага нізкага парадку да кропкавага пругкага расьсейваньня часьцінак (бел.) // Nuclear Physics B : are peer-reviewed scientific journals = рэцэнзуемы навуковы часопіс. — Amsterdam: Elsevier, 1977. — Т. 127. — № 2. — С. 242—258. — ISSN 0550-3213. Н. М. Шумейко. О приближенном вычислении электромагнитных поправок к глубоконеупругому LN-рассеянию.  (рас.) = Аб прыбліжаным вылічэньні электрамагнітных паправак да глыбокапругкага LN-расейваньня (бел.) // Ядерная физика (Physics of Atomic Nuclei) : навуковы часопіс. — Москва: Наука, 1979. — Т. 29. — № 6. — С. 1571—1580. — ISSN 0044-0027. V. A. Mosolov, N. M. Shumeiko Radiative effects in deep inelastic scattering of polarized leptons by polarized nucleons.  (анг.) = Радыяцыйныя эфэкты пры глыбока няпругкім расьсейваньні палярызаваных лептонаў на палярызаваных нуклонах (бел.) // Nuclear Physics B : are peer-reviewed scientific journals = рэцэнзуемы навуковы часопіс. — Amsterdam: Elsevier, 1981, 10 August. — Т. 186. — № 3. — С. 397—411. — ISSN 0550-3213. T. V. Kukhto, N. M. Shumeiko. Radiative effects in deep inelastic scattering of polarized leptons by polarized nucleons.  (анг.) = Радыяцыйныя эфэкты пры глыбока няпругкім расьсейваньні палярызаваных лептонаў на палярызаваных нуклонах (бел.) // Nuclear Physics B : are peer-reviewed scientific journals = рэцэнзуемы навуковы часопіс. — Amsterdam: Elsevier, 1983, 20 june. — Т. 219. — № 2. — С. 412—436. — ISSN 0550-3213. Шумейко, Николай Максимович. Радиационные эффекты в инклюзивных лептон-адронных процессах: дисертация доктора физико-математических наук = Радыяцыйныя эфэкты ў інклюзіўных лептон-адронных працэсах: дысэртацыя доктара фізыка-матэматычных навук (бел.). — Менск: БДУ, 1983. — 310 с. Жилко, В. В.; Петрович, Г. И.;Ушаков, Е. А.; Лавриненко, А. В.; Шумейко, Н. М. Применение декартовых тензоров в курсе электродинамики: методические указания и упражнения по курсу «Электродинамика» = Ужываньне дэкартавых тэнзараў у курсе электрадынамікі: мэтадычныя ўказаньні й практыкаваньні па курсе «Электрадынаміка» (бел.). — Менск: БДУ, 1988. Шумейко Н. М., Сороко А. В. Радиационные эффекты в ГНР лептонах на нуклонах в полуинклюзивной постановке эксперимента.  (рас.) = Радыяцыйныя эфэкты ў ГНР лептонах на нуклонах у паўінклюзіўнай пастаноўцы экспэрымэнту (бел.) // Ядерная физика (Physics of Atomic Nuclei) : навуковы часопіс. — Москва: Наука, 1989. — Т. 48. — № 5. — С. 1571—1580. — ISSN 0044-0027. N. M. Shumeiko. Radiative corrections and measureable observables in deep inelastic polarized lepton-nucleon scattering.  (анг.) = Радыяцыйныя папраўкі й вымерныя назіраемыя ў глыбока няпругкім палярызаваным лептон-нуклонным расьсейваньні (бел.) // Nuclear Physics B (Proceedings Supplements) : are peer-reviewed scientific journals = рэцэнзуемы навуковы часопіс. — Amsterdam: Elsevier, 1992, December. — Т. 29. — № 1. — С. 236—246. — ISSN 0920-5632. Akushevich I. V., Shumeiko N. M. Radiative effects in deep inelastic scattering of polarized leptons by polarized light nuclei.  (анг.) = Радыяцыйныя эфэкты пры глыбока няпругкім расьсейваньні палярызаваных лептонаў на палярызаваных лёгкіх ядрах (бел.) // Journal of Physics G: Nuclear and Particle Physic : peer-reviewed journal. — York: University of York, 1994. — Т. 20. — № 4. — С. 513—531. — ISSN 0954-3899. M.A. Baturitsky, V.A. Chekhovsky, I.F. Emelyanchik, N.M. Shumeiko, I.A. Golutvin, N.I. Zamyatin, O.V. Dvornikov. Charge-sensitive preamplifier IC for silicon calorimetry at colliders  (анг.) = Зарадаадчувальны папярэдні ўзмацняльнік IC для крэмнавай калярымэтрыі на калайдэрах (бел.) // Nuclear Physics B : are peer-reviewed scientific journals = рэцэнзуемы навуковы часопіс. — Amsterdam: Elsevier, 1995, 1 january. — Т. 352. — № 3. — С. 604—609. — ISSN 0550-3213.

POLRAD 2.0 FORTRAN code for the radiative corrections calculation to deep inelastic scattering of polarized particles.  (анг.) = POLRAD 2.0 FORTRAN код для разьліку радыяцыйных паправак да глыбокага няпругкага расьсейваньня палярызаваных часьціц (бел.) // Computer Physics Communications : peer-reviewed scientific journal. — Belfast: Elsevier, 1997, august. — Т. 104. — № 1—3. — С. 201—244. — ISSN 0010-4655. Акушевич И. В., Ильичев А. Н., Шумейко Н. М. О приближенном вычислении радиационных поправок первого и второго порядка к глубоконеупругому рассеянию на поляризованных ядрах.  (рас.) = Аб прыбліжаным вылічэньні радыяцыйных паправак першага і другога парадку да глыбокапругкага расьсейваньні на палярызаваных ядрах (бел.) // Ядерная физика (Physics of Atomic Nuclei) : навуковы часопіс. — Москва: Наука, 1998. — Т. 61. — № 12. — С. 2268—2278. — ISSN 0044-0027. Акушевич, И. В.; Ильичев, A. Н.; Шумейко, Н. М. Радиационные эффекты в глубоконеупругом рассеянии поляризованных лептонов на поляризованных нуклонах и легких ядрах. = Радыяцыйныя эфэкты ў глыбокапругкім расьсейваньні палярызаваных лептонаў на палярызаваных нуклонах і лёгкіх ядрах (бел.) // Выбраныя навуковыя працы Беларускага дзяржаўнага універсітэта : У 7 т.. — Менск: БДУ, 2001. — Т. 4. — С. 280—299. — ISBN 985-445-531-9. Дворников, О. В.; Емельянчик, И. Ф.; Зязюля, Ф. E.; Румянцев, В. С.; Солин, А. В.; Стефанович, Р. В.; Чеховский, В. А.; Шумейко, Н. М. Разработка и создание новых типов детекторов и электроники считывания для современных и будущих экспериментов в физике частиц и высоких энергий. = Распрацоўка і стварэньне новых тыпаў дэтэктараў і электронікі счытваньня для сучасных і будучых экспэрымэнтаў у фізыцы часьціц і высокіх энэргій (бел.) // Выбраныя навуковыя працы Беларускага дзяржаўнага універсітэта : У 7 т.. — Менск: БДУ, 2001. — Т. 4. — С. 302—321. — ISBN 985-445-531-9. Шишкина (Кухто), Татьяна Викентьевна. Шумейко, Николай Максимович. Физика элементарных частиц: Курс лекций. = Фізыка элемэнтарных часьцінак: Курс лекцыяў (бел.). — Менск: БДУ, 2002. — С. —. — 110 с. — 100 ас. — ISBN 985-445-838-5 I. Akushevich, A. Ilyichev and N. Shumeiko Around Observables and Radiative Corrections.  (анг.) = Вакол назіраемых і радыяцыйных паправак (бел.) // Editors: L. M. Barkovsky, I. D. Feranchuk (Belarusian State University, Belarus), Yakov M Shnir (University of Oldenburg, Germany) Etudes on Theoretical Physics : Collection of Works Dedicated to 65th Anniversary of the Department of Theoretical Physics of Belarusian State University. — Singapore: World Scientific Publishing Co., 2004. — С. 189—212. — ISBN 981-256-08 1-5. Анищик, В. М.; Барышевский, В. Т.; Мулярчик, С. Т.; Толстик, А. Л.; Чернявский, А. Ф.; Шумейко, Н. М. Физические исследования в Белорусском государст­венном университете.  (рас.) = Фізычныя дасьледаваньні ў Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце (бел.) // Вестник БГУ. Серия 1, Физика. Математика. Информатика. : часопіс. — 2006. — № 3. — С. 3—15. — ISSN 1561-834X. Дыдышко, Е. В.; Суарес, Х. Г.; Шумейко, Н. М. Электрослабая радиационная поправка порядка O (α)для процесса Дрелла – Яна с нейтральным током.  (рас.) = Электраслабая радыяцыйная папраўка парадку O (α) для працэсу Дрэла — Яна з нэўтральным токам (бел.) // Вестник БГУ. Серия 1, Физика. Математика. Информатика : часопіс. — 2015. — № 1. — С. 36—41. — ISSN 1561-834X. Ермольчик, В. Л.; Суарес, Х. Г.; Шумейко, Н. М. Электрослабые радиационные эффекты первого порядка В процессе рождения одиночных W-бозонов. = Электраслабыя радыяцыйныя эфэкты першага парадку ў працэсе нараджэньня адзіночных W-базонаў (бел.) // Вестник БГУ. Серия 1, Физика. Математика. Информатика : часопіс. — 2015. — № 3. — С. 3—9. — ISSN 1561-834X.

Літаратура

• Шумейка, Мікалай Максімавіч. // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.. — Мн.: 2003 Т. 17: Хвінявічы — Шчытні. — С. 485.
• Прафесары і дактары навук Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, 1921―2001 / складальнік А. А. Яноўскі; рэдакцыйны савет: А. У. Казулін (старшыня) і інш. ; рэдкалегія: А. У. Казулін (старшыня) і інш.. — Менск: БДУ, 2001. — С. 319—320. — 38 с. — 1000 ас. — ISBN 985-445-542-4