Ян Штаўдынгэр

Ян Ізыдор Штаўдынгэр ((па-польску: Jan Izydor Sztaudynger, 20 красавіка 1904, Кракаў — 12 верасьня 1970. Кракаў) — польскі паэт, эпіграміст, сатырык, тэарэтык лялечнага мастацтва, перакладчык.

Ян Штаўдынгэр
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	28 красавіка 1904(1904-04-28) Кракаў, Каралеўства Галіцыі і Лядамэрыі[d], Цысьляйтанія[d], Аўстра-Вугоршчына
Памёр	12 верасьня 1970(1970-09-12) (66 гадоў) Кракаў, Кракаўскае ваяводства[d], Польская Народная Рэспубліка
Пахаваны	Сальваторскія могілкі[d]
Сужэнец	Zofia Sztaudynger[d]
Дзеці	Jan Jacek Sztaudynger[d] і Anna Sztaudynger-Kaliszewicz[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, сатырык, пісьменьнік, перакладнік
Мова	польская мова
Узнагароды
Ян Штаўдынгэр у Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Наведваў школу ўзорных практыкаваньняў пры настаўніцкай сэмінарыі ў Кракаве. Пасьля пачатку Першай сусьветнай вайны разам з бацькамі эвакуіраваўся ў Брно ў Маравіі, дзе працягнуў адукацыю на Прыватных польскіх гімназійных курсах. У 1915 годзе пачаў вучыцца ў 2-й няпоўнай гімназіі імя караля Ян Сабескага ў Кракаве. Пасьля заканчэньня школы і здачы іспыту на атэстат сталасьці ён таксама пачаў вывучаць паляністыку і германістыку ў Ягелонскім унівэрсытэце. У 1923 годзе ён скончыў гадавую пэдагагічную адукацыю, а праз год атрымаў ступень доктара філязофіі па працах: Стаўленьне Гарчынскага да рэлігіі і ўплыў Гётэ на Гарчынскага.

Пасьля заканчэньня школы Штаўдынгэр заняў пасаду настаўніка польскай мовы ў сярэдняй школе імя Уладзіслава Ягелончыка ў Дэмбіцы, а пасьля заканчэньня вайсковай службы ў пяхотнай кадэцкай школе ў Залешчыках пераехаў у Быдгашч, дзе паўгода чытаў лекцыі ў мужчынскай настаўніцкай сэмінарыі. У 1930 глдзе пераехаў у Познань, дзе чатыры гады чытаў лекцыі ў настаўніцкай сэмінарыі. Ажаніўся з Зофіяй Янкоўскай, у 1933 годзе нарадзілася дачка Ганна. У 1934 годзе стаў выкладчыкам Дзяржаўнай факультэцкай школы, чытаў лекцыі (1938—1939) па тэатру лялек.

Пасьля пачатку вайны Штаўдынгэр разам з сям’ёй быў арыштаваны немцамі, зьмешчаны ў перасыльны лягер і пераселены ў вёску Маліцы Сандамірскага павету. У Апатаве ўдзельнічаў у тайным навучаньні ў малодшай школе.

У 1944 годзе ён дабраўся да Любліну і заняў пасаду кіраўніка сэкцыі лялек у Міністэрстве культуры і мастацтва Польскага камітэту нацыянальнага вызваленьня, арганізаваўшы першыя лялечныя тэатры. Праз некалькі тыдняў яго звольнілі па дысцыплінарнай падставе.

Пасьля вайны пасяліўся ў Лодзі. На кароткі час ён займаў пасаду літаратурнага кіраўніка лялечнага тэатру «Бэдронка» Таварыства сяброў дзяцей працоўных, а да сакавіка 1950 году працаваў рэфэрэнтам літаратуры ў аддзеле культуры і мастацтва ваяводзкага ўпраўленьня ў Лодзі.

У 1946 годзе ў яго нарадзіўся сын Яцак і з гэтага года паэт супрацоўнічаў з Цэнтральным інстытутам культуры. У 1947—1950 гадах жыў таксама ў Шклярскай Парэмбе. У 1961 г. пераехаў з Лодзі ў Закапанэ.

У 1954 годзе яму паставілі дыягназ сапраўдная паліцытэмія, і ён шмат разоў шпіталізаваўся, у тым ліку: у Лодзі, Варшаве і Кракаве. Ён памёр у гэматалягічнай клініцы праф. Юльяна Александровіча ў Кракаве 12 верасьня 1970 году.

Магіла Яна і Зоф’і Штаўдынгэраў на Сальватарскіх могілках у Кракаве.

Узнагароды

• Літаратурная ўзнагарода Аб’яднаньня польскіх пісьменьнікаў у Познані (1936)
• Узнагарода часопісу «Odra» (1947)

Літаратура

• Balicki S.W., Sztaudynger nieznany, «Życie Literackie», nr 10, 1974, s. 8-9.
• Kolankowski J., Gazda w rozjazdach, «Literatura pod Śnieżką. Prace Karkonoskiego Towarzystwa Naukowego», nr 70, Jelenia Góra 1996, s. 47-58.
• Kolankowski J., Ścieżka nad Kamienną: wspomnienie o Janie Sztaudyngerze, «Rocznik Jeleniogórski», t. 15, 1977, s. 61-75.
• Natanson W., Hierarchie i sylwety, Warszawa 1985, s. 84-101.
• Natanson W., Uśmiech i poezja Jana Sztaudyngera, Łódź 1976.
• Sztaudynger J., Szczęście z datą wczorajszą, Kraków 1974.
• Sztaudynger J., Sztaudynger-Kaliszewicz A., Chwalipięta, czyli rozmowy z Tatą, styczeń — wrzesień 1970, Łódź 1982.
• Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, t. 8, pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan, Warszawa 2003.