Сураскі раён (Бранская вобласьць)

	Сураскі раён
	Суражский район
Агульныя зьвесткі
Краіна	Расея
Статус	раён
Уваходзіць у	Бранскую вобласьць
Адміністрацыйны цэнтар	Сураж
Дата ўтварэньня	1929
Насельніцтва	26,5 тыс.
Плошча	1120 км²
Месцазнаходжаньне Сураскага раёну
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Сураскі раён.

Сура́скі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўночным захадзе Бранскай вобласьці Расеі. Адміністрацыйны цэнтар — места Сураж.

Геаграфія рэдагаваць

Плошча раёну складае 1128,37 км², працягласьць тэрыторыі з поўначы на поўдзень 52 км, з захаду на ўсход 39 км.

Мяжуе:

на поўначы з Касьцюковіцкім і Хоцімскім раёнамі Магілёўскай вобласьці Беларусі;
на захадзе з Гардзееўскім раёнам Бранскай вобласьці;
на ўсходзе з Мглінскім раёнам Бранскай вобласьці;
на поўдні з Клінцоўскім і Ўнецкім раёнамі Бранскай вобласьці.

Асноўныя рэкі — Іпуць, Іржач. Сураскі раён утвораны ў 1929 годзе.

5 ліпеня 1944 году Ўказам Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету СССР была ўтворана Бранская вобласьць, у склад якой, нароўні зь іншымі, быў далучаны і Сураскі раён. У 1963 годзе раён быў скасаваны, у 1965 годзе — адноўлены.

Дэмаграфія рэдагаваць

На тэрыторыі раёну пражывае 25 310 чалавек, у тым ліку 11 730 чалавек у раённым месьце Суражы і 13 580 чалавек у сельскай мясцовасьці. Агульная колькасьць населеных пунктаў муніцыпальнага раёну 123. Дэмаграфічная сытуацыя характарызуецца адмоўным натуральным прыростам. Штогод насельніцтва раёну скарачаецца ў сярэднім на 350 чалавек. Працаздольнае насельніцтва складае 54,13% ад агульнай колькасьці жыхароў, пэнсіянэры 35,36%.

Паселішчы рэдагаваць

У 2005 годзе пасьля муніцыпальнай рэформы ў раёне засталося 1 мескае паселішча і 7 сельскіх паселішчаў:

Найболей буйныя сельскія паселішчы: Ніўнае, Лапазна, Кулагі, Улазавічы, Аўчынец, Лялічы, Душацін, Сьлішча, Калінкі.

Эканоміка рэдагаваць

Прыярытэтнымі галінамі эканомікі муніцыпальнай адзінкі зьяўляюцца папяровая і лёгкая прамысловасьць, сельская гаспадарка, малочна-перапрацоўчая і харчовая прамысловасьць, таксама ў раёне маюцца прадпрыемствы электраэнэргетыкі, транспарту, сувязі, жыльлёва-камунальнай гаспадаркі, гандлю і побытавага абслугоўваньня.

Прамысловасьць рэдагаваць

Асноўная доля вырабленай у раёне прамысловай прадукцыі даводзіцца на папярова-цэлюлозную галіну. Прамысловасьць раёну прадстаўлена наступным шэрагам местаўмацоўваючых прадпрыемстваў:

Прадпрыемства цэлюлозна-папяровай прамысловасьці ЗАТ «Пралетар»,
Малакаперапрацоўчае прадпрыемства ААТ «Суражмалпрам»,
Кравецкая фабрыка «Суражанка»,
Сураскі філіял ААТ «Бранскхлеб».

Транспарт рэдагаваць

Праз раён праходзіць чыгунка Ворша — Унеча.

Культура рэдагаваць

У мястэчку Лялічы (15 км ад Суража) знаходзіцца маёнтак пана Завадоўскага: архітэктурны ансамбль Царквы Сьвятой Кацярыны, Зімовага палаца, Летняга палаца (цалкам разбураны). Архітэктар збудаваньняў — Джакомо Кварэнгі. Пэрыяд будаўніцтва сядзібы Лялічы — другая палова XVII стагодзьдзя.

Славутасьці рэдагаваць

Настаўніцкая сэмінарыя ў м. Сураж (1909 г.)
Вышэйшая пачатковая вучэльня ў м. Сураж (1898 г.)
Капліца-пахавальня ў м. Сураж (пачатак XX стагодзьдзя)
Царква Покрыва Прасьв. Багародзіцы ў с. Высакаселішча (XVIII—XIX стагодзьдзі)
Сядзіба Іскрыцкіх у с. Далісічы (сярэдзіна XIX стагодзьдзя)
Царква Усьпеньня Прасьв. Багародзіцы ў с. Далісічы (XX стагодзьдзе)
Царква Сьв. ап. Іаана Багаслова ў с. Дубраўка (пачатак XVIII стагодзьдзя)
Царква Сьв. Васіля ў с. Душацін (канец XIX стагодзьдзя)
Царква Усьпеньня Прасьв. Багародзіцы ў с. Крамова
Сядзіба Завадоўскага ў с. Лялічы (канец XVIII стагодзьдзя)
Царква Сьв. пак. Кацярыны ў с. Лялічы
Царква Раства Багародзіцы ў с. Ніўнае (канец XIX стагодзьдзя)

Асобы рэдагаваць

Рыгор Есімонтаўскі (1785—1851) — землеўладальнік, шляхціч, этнограф які вывучаў беларусаў Бранскага краю.^[1]
Пётар Васільевіч Завадоўскі (10 (21) студзеня 1739 — 10 (22) студзеня 1812) — былы гаспадар сядзібы ў мястэчку Лялічы, таемны дараднік, сэнатар, першы міністар народнай асьветы Расеі, кіраўнік Дэпартамэнту Законаў Дзяржаўнай Рады, фаварыт Кацярыны II^[2]. Вучыўся ў Воршы ў езуіцкай школе, адтуль ён вынес веды польскай мовы. Гэта дало яму магчымасьць уваходзіць у зносіны з польскімі арыстакратамі (Чартарыйскім, Патоцкім, Чацкім). Паходзіў з польскага шляхоцкага роду гербу Равіч^[3], прадстаўнікі якога перасяліліся ва Ўкраіну ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя, нарадзіўся у мястэчку Красновічы Старадубскага палку.

Крыніцы рэдагаваць

^ Андрэй Катлярчук. Беларусы Бранскага краю. Этнічная гісторыя і сучаснасць // ARCHE, 2-2001 (Народны нумар)
^ Н. Василенко. Завадовский Петр Васильевич // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.
^ Частка 1 Агульнага гербоўніка дваранскіх родаў Расеі, стар. 31 (рас.)

Вонкавыя спасылкі рэдагаваць

Сураскі раён (Бранская вобласьць) — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Сайт места Сураж (рас.)
Сайт Адміністрацыі Сураскага раёна Бранскай вобласьці (рас.)
Сайт Адміністрацыі Бранскай вобласьці (рас.)
Сураскі раён на Radzima.org

[1] Андрэй Катлярчук. Беларусы Бранскага краю. Этнічная гісторыя і сучаснасць // ARCHE, 2-2001 (Народны нумар)

[2] Н. Василенко. Завадовский Петр Васильевич // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.

[3] Частка 1 Агульнага гербоўніка дваранскіх родаў Расеі, стар. 31 (рас.)

[1]

[2]

[3]