Паўлюк Шукайла
Паўлюк (Павал Захаравіч) Шукайла (1904, в. Малая Лапеніца, Ваўкавыскі павет, Гарадзенская губэрня (цяпер — Бераставіцкі раён, Гарадзенская вобласьць) — 14 красавіка 1939) — беларускі паэт, крытык, празаік. Прафэсар (1933).
| Паўлюк Шукайла | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 1904 в. Малая Лапеніца, Ваўкавыскі павет, Гарадзенская губэрня (цяпер — Бераставіцкі раён, Гарадзенская вобласьць) |
| Памёр | 14 красавіка 1939 (35 гадоў) Масква |
| Пахаваны | |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | паэт, крытык, празаік |
| Мова | беларуская |
Біяграфія рэдагаваць
У пачатку 1920-х г. удзельнік падпольнага рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі. У канцы 1924 або на пачатку 1925 перайшоў цераз граніцу ў БССР. У 1925 апынуўся ў Слуцку, дзе арганізаваў філію «Маладняка», быў рэдактарам акруговай газэты. Потым пераехаў у Расоны, працаваў сакратаром райкама партыі, адначасова быў старшынём Нацыянальнай камісіі пры акруговым камітэце партыі і выканкаме па праверцы ходу беларусізацыі ў раёне. Відавочцы прыгадваюць, што новае месца працы ён аздобіў двума партрэтамі: Маркса і сябе самога[1]. У 1926 паступіў вучыцца на літаратурна-лінгвістычнае аддзяленьне пэдагагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. 5 студзеня 1927 году на сходзе філіі «Маладняка» ў памяшканьні Полацкага пэдтэхнікуму ён прачытаў даклад на тэму «Літаратура і рэвалюцыя», у якім, імаверна, выклаў творчыя прынцыпы, сугучныя Леваму фронту мастацтваў. Неўзабаве пакінуў арганізацыю, пратэстуючы супраць неразуменьня кіраўніцтвам «новай плыні».
Увосень 1927 арганізаваў у Менску аб’яднаньне «Беларуская літаратурна-мастацкая камуна» (існавала да вясны 1928), у якую ўваходзілі таксама Апанас Атава, Пятрусь Броўка, Уладзімер Варава, Ян Скрыган, Алесь Гародня, Уладзімер Прыбыткоўскі, Язэп Сукала, Макар Шалай і іншыя літаратары. Камуна пасьпела выдаць два нумары часопіса «Росквіт». У 1928 адкамандзіраваны на вучобу ў Камуністычную акадэмію (Масква), скончыў там так званы факультэт «чырвонай прафэсуры» (1930).
Арыштаваны АДПУ СССР ў верасьні 1930 па справе «Саюзу вызваленьня Беларусі»; яму ўдалося адвесьці ад сябе абвінавачаньні, справа была спыненая. У 1930—1931 паліткарэктар у Галоўліце СССР, працаваў загадчыкам катэдры мэтадалёгіі мастацтва ў Інстытуце кінэматаграфіі. Да 1931 кіраваў Беларускай сэкцыяй Маскоўскай асацыяцыі пралетарскіх пісьменьнікаў. Быў рэдактарам маскоўскай газэты «Кино», дырэктарам Цэнтральнага тэхнікума тэатральнага мастацтва. З 1932 — віцэ-прэзыдэнт Дзяржаўнай акадэміі мастацтваў (Ленінград). З 1936 зноў у Маскве, працаваў паводле ўмовы з фабрыкай «Межрабпомфильм» пісьменьнікам-сцэнарыстам. 1 лістапада 1938 году арыштаваны ў Маскве. 13 красавіка 1939 году Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР прыгавораны да вышэйшай меры пакараньня. Расстраляны 14 красавіка таго ж году. Пахаваны на могілках «Камунарка» пад Масквой.
Рэабілітаваны Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР 14 красавіка 1959. Дзьве дачкі паэта на цяперашні момант жывуць у Расеі[2].
Творчасць рэдагаваць
У беларускім друку выступаў з 1925. Першая і адзіная кніга паэзіі — «Акрываўленая зямля» (1930), у якую ўвайшлі вершы, паэмы «Акорды дзён» і «Партызанка Люба». Аўтар шэрагу літаратурна-крытычных артыкулаў. Арыентаваўся на ідэйна-эстэтычную плятформу часопіса «Новый ЛЕФ», займаў ваяўнічую і непрымірымую бальшавіцкую пазыцыю, зыходзячы зь якой крытыкаваў паэзію А. Вольнага, А. Дудара, У. Жылкі, Т. Кляшторнага, В. Маракова, Я. Пушчы, П. Труса і інш.
Ацэнкі рэдагаваць
Паводле В. Жыбуля, не зважаючы на імкненьне выглядаць футурыстам ці, у шырокім сэнсе — наватарам, у многіх вершах, асабліва раньніх («Думкі асеньнія», «Песьня жаўра», «Плятуцца вянкі», «Вясновае» і інш.) паэт выкарыстоўваў пераважна традыцыйныя фальклёрныя матывы і стылістычныя фігуры, прыродную вобразнасьць. Разам з тым П. Шукайла, як і «сапраўдныя» футурысты, намагаўся апяваць будучыню і, хоць зрэдку, але цягнуўся да гарадзкой тэматыкі. Апублікаваны ў кастрычніку 1925 г. верш «Маё каханьне» замест чаканага ўзору інтымнай лірыкі падае своеасаблівы маніфэст урбаністычнай паэзіі, які адмаўляў традыцыйную сялянскую вобразнасьць. У пазьнейшай паэме «Акорды дзён» аўтар больш вынаходлівы і просталінейны: «Трэба ўмець і шпалы кахаць, / і цалаваць сэмафор»[3]. Гэтая паэма зьяўляецца квінтэсэнцыяй ідэйна-мастацкіх пошуказ пісьменьніка: амбітныя спробы даць узор новай рэвалюцыйна-авангардысцкай паэтыкі, і палеміка з г. зв. упаднікам[4].
У альманаху «Наддзьвіньне» П. Шукайла апублікаваў адны з найвядомейшых ягоных твораў: «На Беларусі» і «Марыльцы». Радкі першага зь іх («На Беларусі / вада з крыві, / палеткі / з курганоў і крыжоў») Міхась Зарэцкі хацеў паставіць эпіграфам да свайго раману «Крывічы», але крытыкі ўшчувалі паэта «нацыянальна-дэмакратычны» ўхіл. Янка Скрыган (пад псэўданімам Крушына) надрукаваў сяброўскі шарж-пародыю, у якой зьлёгку пакпіў з найбольш характэрных рысаў Шукайлавай паэзіі.
Асоба рэдагаваць
Скандальныя ўчынкі Паўлюка Шукайлы надоўга запомніліся ягоным сучасьнікам, якія згадвалі пра гэтаў мэмуарах. У іх паэт паўстае амбітным маладым чалавекам з «агнявой натурай» і «партызанскай зухаватасьцю». Дзякуючы прыроднаму артыстызму ягоныя паэтычныя выступы завяршаліся громам аплядысмэнтаў, а прамовы на пісьменьніцкіх сходах сьмяшылі прысутных, але разам з тым і прымушалі задумацца. Нярэдка задзірыстасьць і бескампраміснасьць П. Шукайлы выклікалі ў публікі хвалю абурэньня[4].
Сучасьнікі давалі розныя ацэнкі асобе П. Шукайлы: «літаратурны клоўн» (М. Лужанін), «галасісты, крыкун, нахабны, бесцырымонны» (С. Грахоўскі), «тыповы авантурыст і гістэрык» (Б. Мікуліч). І разам з тым — «здатны паэт, добры беларус, неблагі арганізатар і ўвогуле вельмі цікавы чалавек» (Ю. Віцьбіч)[1].
Крыніцы рэдагаваць
- ^ а б Жыбуль В. Два галоўныя скандалісты 20-х // ARCHE. — 2004. — № 3.
- ^ Алесь Аркуш «Мяне прывабліваюць другарадныя асобы». Гутарка зь Віктарам Жыбулем. // Наша Ніва. — 2006.
- ^ Шукайла П. Акрываўленая зямля. — Менск: ДВБ, 1930. С. 108
- ^ а б Жыбуль В. Партызан-футурыст Паўлюк Шукайла // Роднае слова. — 2004. — № 12. — С. 11—12.
Літаратура рэдагаваць
- Шукайла Паўлюк // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 2. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
- Шукайла Паўлюк // Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X.
- Скрыган Я. Госці з Мінска // Скрыган Я. Некалькі хвілін чужога жыцця. Мн., 1979.
- Леанід Маракоў. «Паўлюк Шукайла». // «Біяграфіі». — Менск: 2012.
Вонкавыя спасылкі рэдагаваць
| Вікікрыніцы зьмяшчаюць арыгінальныя матэрыялы, датычныя тэмы артыкула: |
Паўлюк Шукайла — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Вы шуміце, шуміце (Гамбурскі рахунак Бахарэвіча) — Радыё Свабода