Міхаіл Хадаркоўскі

Міхаіл Барысавіч Хадаркоўскі (па-расейску: Михаил Борисович Ходорковский, нарадзіўся 26 чэрвеня 1963 году) — расейскі прадпрымальнік, грамадзкі дзяяч, публіцыст.

Міхаіл Хадаркоўскі
Дата нараджэньня	26 чэрвеня 1963(1963-06-26) (60 гадоў)
Месца нараджэньня	Масква, СССР
Месца вучобы	Расейскі хіміка-тэхналягічны ўнівэрсытэт[d] Расейскі эканамічны ўнівэрсытэт імя Г. В. Пляханава[d]
Занятак	прадпрымальнік, філянтроп
Бацька	Boris Khodorkovsky[d]
Маці	Marina Khodorkovskaya[d]
Дзеці	Павал Хадаркоўскі[d] і Anastasia Khodorkovskaya[d]
Узнагароды	прэмія Леха Валенсы[d] (2013)
Сайт	khodorkovsky.ru (рас.)
Міхаіл Хадаркоўскі ў Вікісховішчы

Дзяцінства і маладосьць

Міхаіл Хадаркоўскі нарадзіўся ў Маскве. Яго бацькі былі інжынэры, усё жыцьцё працавалі на заводзе «Калибр». Сям’я жыла небагата, у камунальнай кватэры. Уласную кватэру Хадаркоўскія займелі толькі ў 1971 годзе. Зь дзяцінства Хадаркоўскі цікавіўся хіміяй, скончыў школу з паглыбленым вывучэньнем хіміі, а ў 1981 годзе паступіў у Маскоўскі хіміка-тэхналягічны інстытут імя Дзьмітрыя Мендзялеева.

Паколькі сям’я жыла сьціпла, зь першага курсу Міхаіл пачаў падрабляць цесьляром у жыльлёвым каапэратыве. Гэта не замінала яму пасьпяхова вучыцца і цягам усіх гадоў навучаньня быць найлепшым студэнтам свайго курсу. Аднак нягледзячы на выдатныя акадэмічныя посьпехі і працу ў камсамоле, разьмеркаваньне пасьля заканчэньня інстытуту прынесла яму расчараваньне — па прычыне савецкай дыскрымінацыі (бацька Хадаркоўскага — жыд), ён ня змог атрымаць накіраваньне ў навукова-дасьледчы інстытут, чыёй тэматыкаю асабліва цікавіўся.

Пачатак прадпрымальніцкае дзейнасьці

Магчымасьці навуковае кар'еры ў СССР для Хадаркоўскага былі абмежаваныя, таму ён вырашыў карыстацца магчымасьцямі, якія давала энэргічным людзям гарбачоўская «Перабудова». На той момант Хадаркоўскі ўжо быў жанаты з аднакурсьніцай і меў сына.

Хадаркоўскі вырашыў заняцца ўкараненьнем навукова-тэхнічных распрацовак у вытворчасьць. У 1987 годзе ён стварае Цэнтар навукова-тэхнічнае творчасьці моладзі. Паралельна з работай ён вучыўся ў Інстытуце народнае гаспадаркі імя Пляханава. Цэнтар хутка стаў эфэктыўнай і пасьпяховай арганізацыяй, злучывам паміж патрабаваўшымі сьвежых тэхналягічных ідэяў у вытворчасьці і фундамэнтальнай навукай.

У 1989 годзе заробленыя цэнтрам грошы сталіся асновай для арганізацыі аднаго зь першых камэрцыйных банкаў у Расеі — банку «Менатеп». Той час быў спрыяльным для банкаўскага сэктару — як дзяржаўным, так і камэрцыйным прадпрыемствам былі патрэбныя крэдыты. Банк актыўна ўдзельнічаў у шэрагу дзяржаўных праграмаў — у прыватнасьці, быў упаўнаважаны банкам кампаніі «Росвооружение».

У кастрычніку 1992 году рада дырэктароў банку «Менатеп» прыняла рашэньне аб зьмене канцэпцыі разьвіцьця і пераходзе ад чыста банкаўскага бізнэсу да стратэгіі стварэньня фінансава-прамысловае групы. У 1994—1995 гадах банк актыўна ўдзельнічаў у інвэстыцыйных конкурсах, цягам якіх набыў пакеты акцый шэрагу буйных прамысловых прадпрыемстваў — АО «Апатит», «Воскресенские минеральные удобрения», «Уралэлектромедь», Сярэднерасейскага і Кіраваґрадзкага медзеплавільных заводаў, Усьць-Ілімскага лесапрамысловага камбінату, АО «АВИСМА», Волскага трубнага заводу.

ЮКОС

У 1995 годзе дзяржава вырашыла выставіць на закладавы аўкцыён буйны пакет дзяржаўнае нафтавае кампаніі «ЮКОС». Гэтае рашэньне было выкліканае дзьвюма прычынамі: сыстэмным крызісам, які ахапіў нафтавую эканоміку краіны, і адсутнасьцю грошай у бюджэце Расеі. Да 1995 году «ЮКОС» быў стратнай кампаніяй зь вялізнымі пазыкамі, стала падаючай добычай і састарэлым абсталяваньнем. На прадпрыемствах кампаніі была перадстрайкавая сытуацыя, выкліканая шасьцімесячнай затрымкаю выплаты заробкаў. Дзяржава прапанавала ўдзельнічаць у акцыі ўсім буйным фінансавым структурам, але акрамя банку «Менатеп» ніхто не рызыкнуў інвэставаць у практычна абанкруціўшуюся кампанію, хтосьці ня здолеў знайсьці дастаткова сродкаў для ўнясеньня дзяржаве закладу. У выніку пад заклад $350 млн «Менатеп» атрымаў у кіраваньне 78% акцыяў НК «ЮКОС».

Хадаркоўскаму дасталася цалкам разбуранае і амаль безнадзейнае прадпрыемства. Каб паправіць справы спатрэбіліся 6 гадоў. Хадаркоўскі цалкам адышоў ад банкаўскага бізнэсу, займаўся выключна нафтаваю кампаніяй, дамаўляўся з урадам аб рэструктурызацыі пазыкаў, прыцягаў інвэстыцыі выключна пад уласную рэпутацыю. У кіраваньне кампаніяй былі запрошаныя сусьветна вядомыя мэнэджары з буйных замежных нафтавых кампаній. Да 2003 году НК «ЮКОС» з стратнага прадпрыемства ператварыўся ў лідэра сусьветнага энэргетычнага рынку, удзельнікам дзясяткі сусьветных кампаній з найбольш празрыстай сыстэмай кіраваньня і справаводзтва, з капіталізацыяй у 40 млрд даляраў.

Мэцэнат

Дасягнуўшы посьпехаў у бізнэсе, Хадаркоўскі пачаў шмат рабіць для вырашэньня праблемаў Расеі, для разьвіцьця моладзі.

У 2001 годзе Міхаіл Хадаркоўскі заснаваў дабрачынную фундацыю «Адкрытая Расея», мэтаю якое сталася рэалізацыя праектаў у галіне культуры і адукацыі, разьвіцьцё інтэлектуальнага патэнцыялу краіны. У Падмаскоўі Хадаркоўскім быў заснаваны каледж для дзяцей-сіротаў. Зь цягам часу Хадаркоўскі меў намер цалкам пераключыцца на кіраўніцтва фундацыяй, перадаўшы справы НК «ЮКОС» сваім калегам.

Арышт і зьняволеньне

25 кастрычніка 2003 году ў Новасыбірску самалёт Хадаркоўскага штурмам бярэ ФСБ. Хадаркоўскага абвінавачваюць у парушэньнях ОАО «Апатит» у 1994 годзе і арыштоўваюць. Знаходзячыся ў затачэньні, Хадаркоўскі складае зь сябе паўнамоцтвы кіраўніка нафтавае кампаніі, каб не пашкодзіць свайму прадпрыемству.

Арышт Хадаркоўскага зьвязваюць з палітычнымі амбіцыямі прадпрымальніка. «ЮКОС» выступаў спонсарам расейскіх дэмакратычных партыяў. Меўшаеся адбыцца зьліцьцё «ЮКОС»у зь іншым нафтавым гігантам «Сибнефть» прывяло б да зьяўленьня буйнейшае нафтавае кампаніі ў сьвеце, якая была б непадкантрольнаю Крамлю і рэжыму Ўладзімера Пуціна.

Пасьля арышту Хадаркоўскага значна пагоршылася інвэстыцыйная прыцягальнасьць Расеі. Пачаліся размовы аб высокай палітычнай рызыцы інвэстыцыяў у Расейскую Фэдэрацыю.

У сакавіку 2004 году газэта «Ведомости» публікуе перададзены Хадаркоўскім праз адвакатаў артыкул «Крызіс лібэралізму ў Расеі». Артыкул выклікаў моцны грамадзкі рэзананс і даў пачатак дыскусіі аб шляхах далейшага разьвіцьця расейскага грамадзтва.

Міхаіл Хадаркоўскі паўтара году трымаўся ў турме, пакуль супраць яго фабрыкавалася крымінальная справа. Дэмакратычная грамадзкасьць Расеі пратэставала супраць зьняволеньня бізнэсмэну. Міжнародныя арганізацыі прызналі Хадаркоўскага вязьням сумленьня.

31 траўня 2005 году суд прысудзіў Хадаркоўскаму 9 гадоў турмы. 20 сьнежня 2013 году Уладзімер Пуцін падпісаў указ аб памілаваньні, вызваліўшы Хадаркоўскага ад адбыцьця пакараньня.

Хадаркоўскі жанаты другім шлюбам, мае чатырох дзяцей.

Вонкавыя спасылкі

Міхаіл Хадаркоўскі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Прэсавы цэнтар Міхаіла Хадаркоўскага
• Совесть.org — група падтрымкі М. Хадаркоўскага і абвінавачаных па «справе ЮКОСу»