Алег Латышонак
Але́г Ю́р’евіч Латышо́нак (нар. 27 траўня 1957, Эльблёнг, ПНР) — беларускі і польскі гісторык, доктар гістарычных навук, старшыня Беларускага гістарычнага таварыства ў Польшчы.
Алег Латышонак | |
| па-польску: Oleg Łatyszonek | |
| Дата нараджэньня | 27 траўня 1957 (66 гадоў) |
|---|---|
| Месца нараджэньня | |
| Месца вучобы | |
| Занятак | навуковец, гісторык, прафэсар унівэрсытэту |
| Навуковая сфэра | гісторыя беларусаў і Беларусі |
| Месца працы | |
| Вядомы як | гісторык беларусаў у Польшчы, гісторык Беларусі |
| Навуковая ступень | доктар гістарычных навук[d] і доктарская ступень[d][1] (26 сакавіка 1996) |
| Узнагароды |     |
| Подпіс | 
|
Жыцьцяпіс рэдагаваць
Нарадзіўся ў сям’і беларускіх інтэлігентаў. Бацька — Юры, выхадзец з-пад Шаркоўшчыны на Віленшчыне (цяпер Віцебская вобласьць). Маці — Вера (з роду Стоцкіх) з наднарваўскай вёскі Лука на Беласточчыне.
У 1965 року сям’я Латышонкаў пераехала ў Беласток «да сваіх». Тут Алег скончыў школу і ліцэй, дзе быў адным з заснавальнікаў скаўцкай воднай дружыны «Чаму б не» ды аўтарам яе назову.
У 1980 року скончыў гістарычна-філязафічны факультэт Ягелонскага ўнівэрсытэту ў Кракаве. Вярнуўшыся ў Беласток, працаваў настаўнікам гісторыі ў сельскагаспадарчым мэханічным тэхнікуме ў Супрасьлі.
У 1982 року аршытаваны за дзейнасьць у падпольным руху «Салідарнасьць». Восем месяцаў правёў пад арыштам. Па вызваленьні выехаў у Кракаў, дзе працаваў у Гістарычным музэі і ў Інстытуце дасьледаваньня Палёніі (польскага зямляцтва) Ягелонскага ўнівэрсытэту.
У канцы 80-х далучыўся да беларускага студэнцкага руху. Быў адным з заснавальнікаў беларускага рокавага фэсту «Басовішча» і аўтарам яго назвы. Сябра-заснавальнік нефармальнага Беларускага клюбу, які займаўся падрыхтоўкай да палітычнай дзейнасьці апазыцыйнай беларускай эліты.
У 1991 року вярнуўся ў Беласток і распачаў працу ў Музэі войска, адначасова ведучы актыўную грамадзка-палітычную дзейнасьць. У 1992—1994 роках старшыня Галоўнай рады Беларускага дэмакратычнага аб’яднаньня, адзінай партыі нацыянальнай меншасьці ў Польшчы. У 1993—1997 роках працаваў журналістам тыднёвіка «Ніва».
З 1995 — сябра Ўправы Беларускага саюза ў Рэспубліцы Польшча. З 1996 року — старшыня Беларускага гістарычнага таварыства, сябра Ўсходнеславянскай камісіі Польскай акадэміі ўменьня і Камісіі славянскіх дасьледаваньняў Камітэту гістарычных навук Польскай акадэміі навук. З 1997 намесьнік старшыні Цэнтру грамадзянскай адукацыі Польшча-Беларусь. У 1998 годзе сустваральнік беларускага радыё «Рацыя».
У 1996 абараніў кандыдацкую дысэртацыю ва ўнівэрсытэце імя Мікалая Капэрніка ў Торуні («Беларускія вайсковыя фармаваньні 1917—1923»). З 1997 року — выклачык катэдры беларускай культуры Беластоцкага ўнівэрсытэту.
У 2007 ва ўнівэрсытэце імя Мікалая Каперніка ў Торуні абараніў доктарскую працу «Ад русінаў белых да беларусаў. Вытокі беларускай нацыянальнай ідэі». У 2008 року перавёўся на катэдру міжнародных зносінаў у Інстытуце гісторыі Беластоцкага ўнівэрсытэту.
Навуковыя працы[2] рэдагаваць
Разам зь Яўгенам Мірановічам напісаў падручнік «Гісторыя Беларусі ад паловы XVIII да канца XX стагодзьдзя».
У красавіку 2007 року ў Беластоку выйшла яго чарговая кніга «Ад белых русаў да беларусаў», прысьвечаная паўставаньню беларускай народнай тоеснасьці.
У 2008 року ўбачыў сьвет першы том збору яго твораў на беларускай мове «Жаўнеры БНР».
У 2009 року ў Вільні выдаў кнігу «Нацыянальнасьць — Беларус». Кніга прысьвечаная пытаньням этнагенэзу беларусаў.
Летувізацыя рэдагаваць
- Асноўны артыкул: Летувізацыя
Сьцьвярджае, што вялікія князі літоўскія былі чужымі для беларусаў «карэннымі летувісамі». Не падаючы ніякіх какрэтных сьведчаньняў на карысьць летувіскай ідэнтычнасьці Вітаўта, Альгерда і Міндоўга, заяўляе, што адмаўленьне іх летувіскасьці — «гэта не сур'ёзна»[3].
Заяўляе, што лічыць ліцьвінаў («гэтых літоўцаў і палякаў, якія змагаліся за свае краіны, за свой народ») беларусамі — «гэта зладзейства» і што «разумее летувісаў, якія абураюцца, калі ў іх нахабна крадуць карэнных летувісаў»[3].
Узнагароды рэдагаваць
Узнагароджаны, сярод іншага, Кавалерскім крыжам ордэна Адраджэньня Польшчы (2008)[4] і Мэдалём да стагодзьдзя БНР (2018).
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Polish Science
- ^ Навуковыя працы Алега Латышонка (бел.)
- ^ а б Сцвярджэнне, што «ВКЛ — гэта была Беларусь», фальш — гісторык Латышонак, Наша Ніва, 24 сакавіка 2024 г.
- ^ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 kwietnia 2008 r. o nadaniu orderów i odznaczeń, M.P. Nr 94 poz. 808 (пол.)